رتینوپاتی دیابتی
شبکیه، لایه سلولی حساس به نور در پشت چشم است که نور را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل میکند. این سیگنال‌ها به مغز فرستاده و به تصاویری که می‌بینیم تبدیل می‌شوند. خون مورد نیاز شبکیه از طریق شبکه‌ای از عروق خونی بسیار کوچک و ظریف تامین می‌شود.
رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض دیابت است که در اثر افزایش سطح قند خون و آسیب به قسمت پشتی چشم (شبکیه) ایجاد می‌شود. عدم تشخیص و درمان به موقع این اختلال می‌تواند باعث نابینایی شود.
با این حال، معمولا چندین سال طول می‌کشد تا رتینوپاتی دیابتی به مرحله‌ای برسد که بینایی را تهدید کند.
برای به حداقل رساندن خطر این اتفاق، افراد مبتلا به دیابت باید:
- سطح قند خون، فشار خون و کلسترول خود را کنترل کنند
- به طور منظم توسط چشم‌پزشک معاینه شوند
مراحل رتینوپاتی
با گذشت زمان، بالا بودن مداوم سطح قند خون می‌تواند به عروق خونرسان شبکیه آسیب بزند که این آسیب در ۳ مرحله اصلی توصیف می‌شود:
مرحله اول رتینوپاتی
در این مرحله برآمدگی‌های کوچک در دیواره رگ‌های خونی پشت چشم ظاهر می‌شود که ممکن است باعث نشت خون به میزان اندک شود. این مرحله در افراد مبتلا به دیابت بسیار شایع است.
در این مرحله:
- بینایی تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد، اگرچه خطر ایجاد مشکلات بینایی در آینده افزایش می‌یابد
- نیازی به درمان نداریم، اما باید با مراجعه منظم به پزشک از تشدید مشکل جلوگیری کنیم
- اگر هر دو چشم تحت تأثیر قرار گیرند، احتمال ضعف بینایی بیشتر است
مرحله دوم رتینوپاتی
در این مرحله تغییرات شدیدتر و گسترده‌تری، از جمله خونریزی در شبکیه دیده می‌شود.
در این مرحله:
- این احتمال وجود دارد که در نهایت بینایی تحت تأثیر قرار گیرد
- توصیه می‌شود برای معاینه چشم هر 3، 6، 9 یا 12 ماه یکبار (بسته به نظر پزشک) به چشم‌پزشک مراجعه کنیم
مرحله سوم رتینوپاتی
در این مرحله رگ‌های خونی جدید و بافت اسکار (محل زخم) روی شبکیه تشکیل شده که می‌تواند باعث خونریزی قابل توجه و جدا شدن شبکیه شود.
در این مرحله:
- خطر از دست دادن بینایی بسیار بالاست
- درمان با هدف تثبیت دید تا حد امکان انجام می‌شود، اگرچه بازیابی بینایی از دست رفته امکان پذیر نیست
ماکولوپاتی دیابتی
در برخی موارد، رگ‌های خونی در بخشی از چشم به نام لکه زرد یا ماکولا (ناحیه مرکزی شبکیه) می‌توانند نشت داشته و یا مسدود شوند، که به آن ماکولوپاتی دیابتی گفته می‌شود. در صورت بروز ماکولوپاتی دیابتی احتمال تحت تأثیر قرار گرفتن بینایی وجود دارد.
آیا در معرض خطر رتینوپاتی دیابتی قرار داریم؟
هر فرد مبتلا به دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ به طور بالقوه در معرض خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی قرار دارد.
این خطر در موارد زیر بیشتر است:
- برای مدت طولانی‌تری مبتلا به دیابت باشیم
- سطح قند خون (گلوکز خون) به طور مداوم بالا باشد
- فشارخون بالا
- کلسترول
- باردار بودن
بنابراین با کنترل قند خون، فشار خون و سطح کلسترول، می‌توانیم شانس ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را کاهش دهیم.
علائم رتینوپاتی دیابتی
معمولاً در مراحل اولیه متوجه رتینوپاتی دیابتی نمی‌شویم، زیرا تا زمانی که این عارضه پیشرفته‌تر نشده باشد، باعث ایجاد علائم واضحی نمی‌شود.
با این حال، علائم اولیه این بیماری را می‌توان با معاینات چشم‌پزشکی تشخیص داد.
در موارد زیر باید فوراً با پزشک تماس بگیریم:
- بدتر شدن تدریجی بینایی
- از دست دادن ناگهانی بینایی
- وجود اَشکال شناور در میدان دید
- تاری دید
- درد یا قرمزی چشم
- مشکل دید در تاریکی
این علائم لزوماً به معنای ابتلا به رتینوپاتی دیابتی نیستند، اما بررسی به موقع آنها بسیار مهم است.
معاینات چشم در افراد مبتلا به دیابت
توصیه می‌شود همه افراد مبتلا به دیابت که ۱۲ سال یا بیشتر دارند، سالی یک بار توسط چشم‌پزشک معاینه شوند.
اهمیت این معاینات در مبتلایان به دیابت به این دلیل است که:
- رتینوپاتی دیابتی در مراحل اولیه هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند
- این بیماری در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می‌تواند باعث کوری دائمی شود
- معاینه چشم‌پزشکی می‌تواند مشکلات چشم را قبل از تأثیر بر بینایی، تشخیص دهد
- تشخیص و درمان زودهنگام مشکلات چشمی می‌تواند به پیشگیری یا کاهش از دست دادن بینایی کمک کند
بسته به نتیجه معاینات، ممکن است توصیه شود که یک سال بعد مجدد معاینه شویم، در فواصل کوتاه‌تری معاینه شویم یا درباره گزینه‌های درمانی با یک متخصص مشورت کنیم.
پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی
با کنترل سطح قند خون، فشار خون و سطح کلسترول می‌توانیم خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را کاهش دهیم یا به جلوگیری از بدتر شدن آن کمک کنیم.
این اقدامات را می‌توان با انتخاب شیوه زندگی سالم انجام داد، اگرچه برخی از افراد با صلاحدید پزشک نیاز به مصرف دارو دارند.
سبک زندگی سالم
چند تغییر در سبک زندگی می‌تواند ضمن بهبود وضعیت سلامت عمومی، خطر ابتلا به رتینوپاتی را کاهش دهد:
- داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل؛ به ویژه سعی کنیم مصرف نمک، چربی و شکر را کاهش دهیم.
- کاهش وزن در صورت اضافه وزن؛ باید سعی کنیم شاخص توده بدنی (BMI) خود را بین 18.5 تا 24.9 را نگه داریم.
- ورزش منظم؛ حداقل 150 دقیقه در هفته فعالیت با شدت متوسط، مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری، داشته باشیم. برداشتن 10 هزار قدم در روز می‌تواند معیار خوبی برای رسیدن به این هدف باشد.
- ترک سیگار
- عدم مصرف الکل
- سطح قند خون، فشار خون و کلسترول خود را بدانیم
- اگر میزان قند خون، فشار خون و سطح کلسترول به طور منظم اندازه بگیریم و بدانیم در چه سطحی هستند، کنترل آنها می‌تواند آسان‌تر باشد.
- پزشک سطح هدف قند، فشار و چربی خون را برای ما را تعیین میکند.
درمان رتینوپاتی دیابتی
درمان رتینوپاتی دیابتی تنها با تشخیص و صلاحدید پزشک ضروری است. در تمام مراحل رتینوپاتی دیابتی، مدیریت و کنترل دیابت بسیار مهم است. در مراحل اولیه رتینوپاتی دیابتی، کنترل قند خون (دیابت) می‌تواند به جلوگیری از ایجاد مشکلات بینایی کمک کند. در مراحل پیشرفته‌تر، زمانی که بینایی تحت تاثیر قرار گرفته یا در معرض خطر است، کنترل قند خون (دیابت) می‌تواند به جلوگیری از بدتر شدن وضعیت کمک کند.
درمان‌های اصلی برای رتینوپاتی دیابتی پیشرفته‌تر عبارتند از:
- لیزر درمانی
- تزریق دارو درون چشم
- جراحی برای برداشتن خون یا بافت اسکار از چشم
